W czasach PRLu kalkulatory kieszonkowe produkowano w dwóch przedsiębiorstwach – Wrocławskim Elwro oraz Bydgoskich zakładach Unitra Eltra. Konstrukcją powstałym na dolnym śląsku przyjrzymy się kiedy indziej, dzisiejszym bohaterem będzie nieco dziwna i zapomniana już konstrukcja znad Brdy.
Unitra K-765 to kieszonkowy kalkulator produkowany w Bydgoskich zakładach od 1977 roku. Obudowa urządzenia wykonana została z białego/kremowego plastiku, który jednak z czasem zmienił barwę na bardziej żółtą. Wyświetlacz umieszczony został pod półprzezroczystym, czerwonym tworzywem. Tuż pod nim znajduje się aluminiowa wstawka z nadrukowanym logiem Unitra Eltra i oznaczeniem modelu. W dolnej części kalkulatora umieszczono klawiaturę, którą używa się całkiem przyjemnie, choć same klawisze mają niewielki skok. W obszarze klawiatury znalazł się też włącznik zasilania, który w moim egzemplarzu zaczął już przerywać, ale udało się ten problem wyeliminować, czyszcząc jego styki.
Urządzenie podobnie jak inne kalkulatory Unitry zasilane jest pojedynczą baterią 9V lub dedykowanym zasilaczem z wtykiem mono jack. Na spodzie znalazła się pokrywka baterii oraz tabliczka znamionowa.
Commodore 887D (http://www.matthewmawson.net/collection.html)
Omawiając kalkulator Unitra K-765 trzeba sobie z góry powiedzieć, że nie jest to Polska konstrukcja. Urządzenie zaprojektowane zostało przez firmę Commodore i oryginalnie posiadało oznaczenie 887D. Jedyną różnicą jest tutaj logo na przodzie kalkulatora.
Co kryje wnętrze?
Aby dostać się do wnętrza urządzenia należy odkręcić dwie śrubki oraz zwolnić dwa zatrzaski umieszczone nico niżej w prostokątnych otworach. Po zdjęciu obudowy można zobaczyć wnętrze kalkulatora, które jest dość minimalistyczne.
Na samej górze znalazło się miejsce dla baterii oraz gniazdo jack umożliwiające zasilanie kalkulatora z zewnętrznego źródła napięcia. Nieco niżej widoczny jest wyświetlacz, a tuż pod nim główny procesor z dość chamsko wlutowanym kondensatorem filtrującym zasilanie. W dolnym obszarze nie znalazło się nic prócz trzech naklejek i śrub przytrzymujących klawiaturę.
Po odkręceniu śrub i zwolnieniu płytki z plastikowych zatrzasków można zobaczyć drugą stronę obwodu drukowanego oraz samą konstrukcję klawiatury. Płytka od tej strony pokryta została soldermaską, a jedyne wolne od niej obszary tworzą metalowe styki, zwierane przez gumowe, pokryte najprawdopodobniej grafitem przyciski. Zauważyć tutaj można też włącznik zbudowany z metalowych blaszek, które zwierają lub rozłączają główną linię zasilania.
Głównym procesorem w kalkulatorze K-765 jest chip produkcji Commodore o oznaczeniu 3D-98MT. Jest to typowy przykład układu calculator-on-chip. Konstrukcja zasilana jest napięciem 9V i nie potrzebuje żadnych zewnętrznych modułów do obsługi wyświetlacza LED i klawiatury. Układ obsługuję podstawowe działania matematyczne oraz posiada pamięć.
Chip ten poza kalkulatorem K-765, czyli de facto Commodore 887D umieszczany był też w modelu o oznaczeniu 797.
K-765 wyposażony został w 9-cyfrowy wyświetlacz LED. Konstrukcja ta podobnie jak CPU zaprojektowana została przez Commodore. Wyświetlacz ten jest niemal identyczny jak produkowany w Polsce CQYP95, użyty w Brdzie 11U. Każda z cyfr składa się z 7 segmentów, natomiast sam pojedynczy segment to trzy osobne struktur świecących. Mimo tak dużej ilości segmentów wyświetlacz posiada stosunkowo mało wyprowadzeń. Spowodowane jest to faktem, że do sterowania wykorzystywana jest jedna magistrala, przez co wyświetlacz musi być multipleksowany.
Czy K-765 to nieudany projekt?
Przygotowując ten materiał, szukałem informacji skąd tak naprawdę wziął się ten kalkulator, bo jego wydanie jest dość zastanawiające, ale zacznijmy od początku.
Bydgoskie zakłady Unitry powstały w 1923 roku, choć w tamtym czasie nie były jeszcze Unitrą. Firma do połowy lat 70. specjalizowała się w produkcji radioodbiorników, ale w pewnym momencie któryś z partyjnych urzędników zadecydował, że w Polsce powinny być produkowane kalkulatory. Konstrukcjami biurowymi zajęło się Wrocławskie Elwro, a konstrukcje kieszonkowe miały powstawać w Bydgoskiej Eltrze. Wszystko zaczęło się od modelu o roboczym oznaczeniu K-741 i jego następcy K-741M, w którym nieco zmieniono układ klawiatury. Kalkulatory te były konstrukcjami Japońskimi opartymi o wyświetlacz VFD i przeniesionymi na nasz rodzimy rynek. Jeszcze w tym samym roku pojawia się kolejne urządzenie K-764, które przemianowane później na model Brda 10U staje się początkiem dość kultowej serii kalkulatorów, które swoją nazwę zapożyczyły od przepływającej przez Bydgoszcz rzeki.
Brda 10U, 12U i 14S tworzą razem bardzo udaną rodzinę kieszonkowych urządzeń. Mamy tutaj model podstawowy, nieco bardziej zaawansowany i typowo naukowy. Kalkulatory produkowane były do 1977 roku, w którym to Brda 10U zastąpiona zostaje przez model 11U, zyskując przy okazji kilka użytecznych funkcji. W tym samym roku pojawia się też nasz dzisiejszy bohater, czyli K-765, którego przeznaczenie owiane jest tajemnicą.
Zastanawiając się nad powodem wprowadzenia modelu K-765 przychodzą mi do głowy tak naprawdę dwa powody. K-765 pod względem funkcjonalności porównywać możemy do Brdy 10U, tak więc skoro model 10U zastąpiony zostaje przez 11U, to może Unitra chciała, aby na rynku nadal funkcjonował coś prostszego od 11U. Ale zastanawiając się bardziej, można dojść do wniosku, że takie posunięcie nie jest do końca rozsądne, można było przecież po prostu zostawić na rynku Brdę 10U. Znacznie bardziej prawdopodobne jest, że K-765 mało być początkiem nowej serii kalkulatorów kieszonkowych, która miała docelowo zastąpić modele Brda lub funkcjonować z nimi równolegle. Cóż, jakie dokładnie było przeznaczenie modelu K-765 prawdopodobnie nigdy się już nie dowiemy. Faktem jest tylko, że linia ta nie była już później rozwijana.
Ciekawostką, apropo kalkulatorów Unitra Eltra może być model Brda 13U. Czasami można natknąć się na opinie, że takie urządzenie w ogóle nie istniało, ale nie jest to prawda. Brda 13U powstała w 1979 roku i zasadniczo była kalkulatorem National Semiconductor 835. Model 13U był dość prosty i pod względem funkcjonalności można porównać go do 10U. Dzisiaj kalkulator ten jest niezwykle rzadkim, białym krukiem.
Elwro 105LN jest jednym z pierwszych kalkulatorów biurowych, które produkowano we Wrocławskich zakładach Elwro. Urządzenie to jest bezpośrednim następcą modelu 105L i tak naprawdę pierwszym produkowanym masowo od początku lat 70. Konstrukcja ta jest bardzo ciekawa zarówno pod względem rozwiązań technicznych, ale i historii, która to nie jest taka oczywista.
Od początku swojego istnienia wszelkie maszyny cyfrowe miały służyć człowiekowi i pomagać mu wykonywać jego codzienne zadania w biurze, na hali produkcyjnej czy też w domu. Jednak, aby maszyna była użyteczna, potrzebne było coś, dzięki czemu człowiek będzie w stanie ją zrozumieć. W dzisiejszych czasach czymś zupełnie normalnym są wszelkiego rodzaju ekrany, na których systemy cyfrowe wyświetlają zrozumiałe dla nas informacje, ale nie zawsze tak było.
Źródła:
- http://www.matthewmawson.net/collection.html
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Eltra
- http://www.calcuseum.com/SCRAPBOOK/BONUS/40137/1.htm
- https://unitraklub.pl/unitra-eltra